Informacje ogólne
Szwajcarsko-Polski Program Współpracy, czyli tzw. Fundusz Szwajcarski, jest formą bezzwrotnej pomocy zagranicznej przyznanej przez Szwajcarię Polsce w ramach szwajcarskiej pomocy dla 10 państw członkowskich Unii Europejskiej, które przystąpiły do niej 1 maja 2004 r. Na mocy umów miedzynarodowych, rozdysponowano ponad 1 mld franków szwajcarskich. Dla Polski Fundusz Szwajcarski przewiduje niemal połowę środków (ok. 489 mln CHF). W 2010 r. do Programu przystąpiły także Rumunia i Bułgaria.
Podpisanie Umowy ramowej; minister rozwoju regionalnego Elżbieta Bieńkowska, prezydent Konfederacji Szwajcarskiej Micheline Calmy-Rey, Doris Leuthard, Szwajcarska Rada Federalna, Berno, grudzień 2007
Geneza
19 maja 2004 r. podczas Szczytu Szwajcaria – Unia Europejska, strona szwajcarska zadeklarowała gotowość ustanowienia programu pomocowego mającego na celu zmniejszenie różnic społeczno-gospodarczych w rozszerzonej Unii Europejskiej. Od listopada 2004 r. do maja 2005 r. trwały negocjacje w sprawie ram funkcjonowania ww. programu pomocy. Ostatecznie, w dniu 27 lutego 2006 r. Rada UE i Szwajcaria podpisały tzw. Memorandum of Understanding pomiędzy Wspólnotą Europejską a Radą Federacji Konfederacji Szwajcarskiej w sprawie wkładu Konfederacji Szwajcarskiej na rzecz zmniejszenia różnic gospodarczych i społecznych w rozszerzonej Unii Europejskiej. W dokumencie zawarto zobowiązanie Szwajcarii do podpisania odrębnych umów bilateralnych z poszczególnymi państwami – beneficjentami pomocy. W związku z powyższym, 16 marca 2006 r. w parlamencie szwajcarskim odbyło się głosowanie nad tzw. Ustawą o Współpracy z Krajami Europy Wschodniej, przewidującą pomoc finansową dla 10 państw Unii Europejskiej w ramach programu. Z uwagi na brak rozstrzygnięć na tym szczeblu, 26 listopada 2006 r. przeprowadzono w Szwajcarii referendum w powyższej sprawie, które zakończyło się pomyślnie dla nowych państw członkowskich.
Cel
Fundusze szwajcarskie mają na celu zmniejszanie różnic społeczno-gospodarczych istniejących pomiędzy Polską a wyżej rozwiniętymi państwami UE oraz różnic na terytorium Polski – pomiędzy ośrodkami miejskimi a regionami słabo rozwiniętymi pod względem strukturalnym.
Beneficjenci
Fundusze Szwajcarskie przewidują wsparcie dla instytucji sektora publicznego i prywatnego oraz organizacji pozarządowych.
Koncentracja geograficzna
Fundusz Szwajcarski zakłada, iż co najmniej 40 proc. środków zostanie rozdysponowanych w czterech województwach Polski południowo-wschodniej: lubelskim, małopolskim, podkarpackim i świętokrzyskim.
Czas trwania
Program Szwajcarski zakłada 5-letni okres zaciągania zobowiązań i 10-letni okres wydatkowania, który rozpoczął się 14 czerwca 2007 r., tj. w dniu przyznania pomocy finansowej Polsce przez Parlament Szwajcarski.
Na jakie projekty można uzyskać wsparcie?
- bezpieczeństwo, stabilność, wsparcie reform:
- inicjatywy na rzecz rozwoju regionalnego regionów peryferyjnych i słabo rozwiniętych
- zwiększenie ochrony wschodnich granic Unii Europejskiej
- środowisko i infrastruktura:
- odbudowa, przebudowa i rozbudowa infrastruktury środowiskowej oraz poprawa stanu środowiska (m.in. zarządzanie
- odpadami stałymi, systemy energii odnawialnej, poprawa wydajności energetycznej
- poprawa publicznych systemów transportowych;
- bioróżnorodność i ochrona ekosystemów oraz wsparcie transgranicznych inicjatyw środowiskowych
- sektor prywatny:
- poprawa środowiska biznesowego i dostępu do kapitału dla małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP)
- rozwój sektora prywatnego i promocja eksportu MŚP
- rozwój społeczny i zasobów ludzkich:
- ochrona zdrowia (m.in. profilaktyka i kampanie promocji zdrowia oraz poprawa opieki społecznej)
- badania i rozwój (m.in. Fundusz Stypendialny, projekty badawcze)
Łącznie dla Polski Szwajcaria przeznaczyła 489 mln CHF.
Poziomy dofinansowania:
- do 60 proc. całkowitych kosztów kwalifikowalnych projektu/programu,
- do 85 proc. całkowitych kosztów kwalifikowalnych w przypadku projektów/programów otrzymujących dodatkowe środki finansowe z budżetu jednostek administracji publicznej szczebla centralnego, regionalnego lub lokalnego,
- do 90 proc. całkowitych kosztów kwalifikowalnych w przypadku projektów realizowanych przez organizacje pozarządowe,
- do 100 proc. całkowitych kosztów w przypadku projektów dotyczących budowy zdolności instytucjonalnych oraz pomocy technicznej.
Partnerstwo podmiotów polskich i szwajcarskich
Fundusze szwajcarskie wspierają partnerstwa podmiotów polskich i szwajcarskich. Współpraca może polegać na wymianie doświadczeń, know - how, rozwiązań technologicznych, najlepszych praktyk, we wszystkich obszarach programu. Nawiązywanie partnerstw w ramach projektów finansowanych ze środków Szwajcarsko – Polskiego Programu Współpracy nie jest obowiązkowe, jednak zachęca się wszystkich potencjalnych beneficjentów do czerpania z doświadczeń szwajcarskich. Informacja o udziale podmiotów szwajcarskich w projekcie powinna zostać zawarta we wniosku o dofinansowanie.
Ponadto, dla jednostek samorządowych oraz partnerów społecznych istniała możliwość dofinansowania działań mających na celu budowanie i wzmacnianie partnerstw z instytucjami szwajcarskimi w ramach Grantu Blokowego.
Jak wyglądała procedura wyboru projektów?
Fundusz szwajcarski przewidywał dwie podstawowe procedury naboru wniosków: konkursową oraz pozakonkursową.
Proces wnioskowania podlegał dwustopniowej procedurze – przygotowanie Zarysu Projektu oraz opracowanie Kompletnej Propozycji Projektu. Pozytywna decyzja ws. akceptacji Zarysu Projektu była równoznaczna z wystąpieniem do wnioskodawcy z prośbą o przygotowanie Kompletnej Propozycji Projektu. Zarówno w sprawie Zarysu Projektu, jak i Kompletniej Propozycji Projektu wnioski oceniane były przez instytucje polskie i szwajcarskie. Ostateczną decyzję w sprawie przyznania dofinansowania podejmowała strona szwajcarska. Składając Zarys Projektu można było ubiegać się o środki z Funduszu na Przygotowanie Projektu. Fundusz ten zapewniał wsparcie finansowe procesu przygotowania Kompletnych Propozycji Projektów (np. studiów wykonalności, oceny oddziaływania na środowisko itd.). Fundusz został zamknięty 30 kwietnia 2012 r.
Zamknięcie okresu kontraktacji środków
14 czerwca 2012 r. podpisano łącznie podpisano łącznie 58 umów (50 dla projektów indywidualnych oraz 8 dla tzw. alokacji specjalnych) na całą przyznaną Polsce kwotę wsparcia, wynoszącą 464,57 mln CHF. Oznacza to, że szwajcarsko - polska współpraca wkroczyła w kolejną fazę realizacji: wdrażanie projektów. Potrwa ona do połowy 2017 roku.
Lista podpisanych umów wg stanu na 14 czerwca 2012 r.
Zakończenie wdrażania Szwajcarsko-Polskiego Programu Współpracy
14 czerwca 2017 r. wdrażanie Szwajcarsko-Polskiego Programu Współpracy zostało co do zasady zakończone.